Permbledhje
Nderhyrjet e propozuara ne nivel rajonal dhe lokal
Duke pasur parasysh analizen tone, nje nga sfidat me te medha ne fushen e zhvillimit rajonal dhe decentralizmit eshte mungesa e kapaciteteve per te thithur mbeshtetjet financiare ne nivel lokal dhe rajonal. Me objektivin e pergjithshem te forcimit qeverisjen e mire dhe te mbeshtese permiresimet e masave te sherbimeve lokale ne nivel rajonal dhe lokal, programi i perbashket do te kontriboje te zhvilloje procedurat dhe mekanizmat si dhe burimet njerezore per planifikim, zbatim, kordinim dhe monitorim projektesh, mbajtjen e infrastruktures dhe sjelljen e sherbimeve. Megjithese ekziston nje paqartesi ne lidhje me shperndarjen e roleve te institucioneve te ndyshme ne nivel Qarku, institucionet e ndermjetme ne nje forme apo ne ndonje tjeter do te vazhdojne te ekzistojne, me nje rol palnifikues dhe kordinues. Pervec kesaj, ekzistenca e bashkive dhe komunave nuk eshte aspak sfiduese. Autoritetet lokale dhe rajonale do te kene nje rol te rendesishem ne hartimin dhe realizimin e zhvillimit rajonal.
Vendosja e nje skeme ne nivel Qarku
Shkaku i ketij elementi eshte mbeshtetja e lidhjeve ndermejt rritjes se kapaciteteve thithese ne nivel rajonal dhe lokal, dhe qartesimi i perpjekjeve per nje qeverisje te mire, per te investuar ne projekte konkrete, me nje shperndarje ne rajonet e varfera dhe te margjinalizuara dhe grupeve te popullsise.
Duke ndjekur eksperiencen pozitive te fondit e besimit te SNV hollandeze si dhe shembullin e suksesshem te DLDP per financimin e iniciativave locale, nje skeme e tille mund te vendoset ne nivel Qarku, per te sjelle grante per bashkite dhe komunat per zgjedhjen e projekteve, duke iu referuar kritereve te ndryshme per te reflektuar sfidat e vecanta te bashkive dhe komunave.Ndekaq keto kritere duhet te perpunohen ne menyre te detajuar ne bashkepunim te ngushte me aktoret e perfshire, duke marre parasysh udhezimet e meposhtme:
Projektet duhet ti korrespondojne prioriteteve lokale dhe te jete ne linje me prioritetet rajonale te vendosura ne planet rajonale dhe lokale;
Projektet duhet te kene per qellim kryesisht apo pjeserisht nevojat e grupeve vulnerabel dhe te marxhinalizuar (banoret nga zonat e thella, grate, femijet etj.)
Projekte bashkepunuese te paraqitura nga LGU duhet te kene prioritet;
Perfshirja e shoqerise civile, ne menyre te vecante te grave per hartim dhe monitorim duhet te jete nje objektiv prioritar per te gjithe projektet;
Nje lehtesi te vecante per projekte te propozuara nga organizatat lokale te shoqerise civile, ne menyre te vecante duhet te merren parasysh nga organizatat e grave
Mekanizmi i skemes se financimit duhet te menaxhohet nepermjet qarkut duke marre parasysh procedurat dhe standartet sipas procedurave te BE ne kordinim me strategjine e re te zhvillimit ndersektorial. Natyrisht qe bashkepunimi i ngushte me Komisionin Europian do te jete thelbesor. Fakti qe program i KE/PNUD mbi zhvillimin rajonal po planifikon te pilotoje dimensionin rajonal te Strategjise Ndersektoriale te Zhvillimit Rajonal ne te tre Qarqet e Shqiperise se Veriut, do te hape mundesi te rendesishme per bashkepunim dhe sinergji, e cila do te kete nevoje per tu shqyrtuar. Nderkohe qe nderhyrja e sygjeruar po pergatit terrenin duke forcuar kapacitetin thithes per qeverisjet locale, fond i besimit te planifikuar i programit te KE/PNUD ka per qellim testimin e institucioneve dhe mekanizmat e reja ne nivel rajonal dhe local.
Projektet duhet te bashke-financohen nga bashkite dhe komunat
Program ii perbashket duhet te fokuset ne menyre te vecante ne asisitencen teknike dhe mbeshtetjen per te menaxhuar skemen e financimit (ne nivel qarlu) si dhe per menaxhimin e projekteve individuale te financuara (ne nivel bashkir/komune).
Rezultatet e pritshme te ketij komponenti mund te jene:
permiresimi i qeverisjes ne Bashkite/komunat dhe qarqet pjesemarrese
infrastrukture e permiresuar dhe/apo sherbime te dhena ne bashkite/komunat pjesemarrese
zhvillimi i praktikes me te mire ne menaxhimin e investimeve ne nivel bashkie/komune, ne formen e nje manuali per bashkite dhe komunat e tjera si dhe per Qarqet. Nje bashkepunim i ngushte me tre shoqatat qe mund te perdorin keto manuale per oferta ngrije kapacitetesh te nevojshme per anetaret e tij.
Me dhenien e limitit te te gjithe buxhetit per kete kompotent, eshte sygjeruara te perzgjedhim dy Qarqe per zbatimin e skemes se financimit, me idene perqendrimit te fondeve dhe mbeshtetjes teknike ne nje menyre kuptimplote. Kjo do ti hapte rruge nje skeme financimi te afte per te caktuar kontribute domethenese projekteve si dhe per te investuar ne ngritje kapacitetesh, me vizionin per te zhvilluar dhe konsoliduar mekanizmat dhe procedurat per eksperienca te ngjashme ne qarqet e tjera.
Te kater qarqet e Shqiperise se Veriut shikohen si te varfra, me perjashtim te qendrave te tyre urbane respektive (Shkodra, Lezha dhe Kukes), keshtu ato mund te kualifikohen ne filli. Nderkohe qe Dibra tashme ka sherbimin e nderhyrjes se SNV-se holandeze, ajo duhet te qendroje hapur ketu edhe ne rast se Shkodra, Lezha dhe/apo Kukesi duhet te zvogelohen. Pergjigja duhet te duhet te jepet ne kordinim me KE/PNUD, ne varesi sesi te dy perqasjet duhet te kordinohen. Opinionet e meposhtme duhet te merren ne konsiderate.
Ne Shkoder, koperacioni austriak dhe zviceran ka qene aktiv per disa vite dhe prandaj mund te perfitoje nga nje nivel i larte kredbiliteti. Gjithashtu, aktivitetet e DLDP kane pergatitur sigursiht terrenin per nderhyrje ne kapacitetet njerezore ne fushen e qeverisjes. Fakti qe DLDP eshte tashme duke punuar ne 8 bashki dhe komuna nuk mund te pengoje nje perqasje rajonale, ne te kundert, do te ishte me e dobishme nese perqasja e re eshte e mire kordinuar dhe qartesisht e transmetuar. Nese Shkodra eshte perzgjedhur, do te ishte qartesisht e rekomandueshme te ndertohej ne strukturen ekzistuese te DLDP qe mund te zmadhohen aktiviteteve ne nivel rajonal. Nje strukture e re ne kuader te nje panorame tashme komplekse mund te krijoje konfuzion dhe te kompromentoje rezulatatet e pritura.
Ne Kukes, PNUD ka qene i pranishem me projekte te ndryshme dhe vendosje te marredhenieve relativisht te forta me autoritetet lokale dhe rajonale. Kukesi mund te mebshtetet tek PNUD dhe mund te mos te kete deshiren te perfshihet ne ndonje skeme tjeter nga donatore te tjere. Por mund te jete gjithashtu nje avantazh per te perzgjedhur Kukesin,meqe KE/PNUD do te jete i pranishem qe nga fillimi dhe kordinimi me fondin e besimit te KE/PNUD mund te jete me lehte.
Ne Lezhe donatoret duket qe jane me pak te pranishem, keshtu qe autoritetet mund te jene te prirur te marrin nje mundesi shtese.
Programi kombetar i zhvillimit te Qarqeve
Programi kombetar i zhvillimit te Qarqeve nderhyn ne nje grup elementesh te rinj ne politikat rajonale te Shqiperise:
Nje kornize politikash per zhvillimin soci-ekonomik te qarqeve, duke marre ne konsiderate nevojat e vecanta te zhvillimit;
Nje partneritet i ri ndermjet aktoreve kombetare te bashkise dhe komunave- keshilli i partneritetit te Qarkut;
Nje dokument programim zhvillimi i vetem socio-ekonomik per Qarkun- strategjia e zhvillimit te Qarkut- dhe nje agjensi te vetme lokale per te kordinuar zbatimin e tij- Agjensia e zhvillimit te Qarkut
Koncepti i “marreveshjes se zhvillimit te Qarkut”: nje plan i miratuar shume vjecar, strategjik, veprues dhe financiar me qellim mbeshtetjen per zhvillim te qeverisjes.
Prioritetet ne cdo Qark
Sisteme efektive monitorimi, vleresimi dhe rapotimi.